یکی از مواردی که در مراحل نگارش، ترجمه و چاپ کتاب در ایران، تا حد بسیار زیادی، فراموش میشود، مرحله ویراستاری آن است. چند وقت پیش، یکی از دوستان پدرم که از آن باسوادان قدیمی است، کتابی در زمینه عرفان نوشت و برای نظرخواهی در اختیار پدرم گذاشت. وقتی کتاب را ورق میزدم، تقریباً چیزی از مطالب آن، متوجه نمیشدم.
استفاده از جملههای بسیار طولانی و بدون فعل که سبک خاص نویسندگان قدیمی است، یکی از دلایل اصلی گنگ بودن مطالب کتاب بود. جملههایی که گاه تا ۶-۷ خط طول میکشید و آخر سر، با یک فعلی مانند «است»، تمام میشد. نداشتن نشانهگذاری و یا استفاده نادرست از آن، یکی دیگر از مواردی بود که به این مشکل، دامن میزد. پاراگرافهای طولانی که باعث خسته شدن چشم و گم کردن خط میشد، از دیگر ضعفهای کتاب بود.
متاسفانه خیلی از نویسندگان، فکر میکنند، هر جملهای را که مینویسند، خواننده به سادگی آن را میفهمد؛ غافل از اینکه، آن جمله، تنها برای خودش، بدیهی و روشن است. بعضی دیگر از نویسندگان، به ویژه نویسندگان قدیمی، به دلایلی مانند به رخ کشیدن قدرت نگارش خود، در نوشتههایشان از جملههای طولانی و واژههای مشکل و قدیمی استفاده میکنند که نتیجهای جز قابل فهم نبودن نوشته برای خواننده ندارد. هنر نگارش این است که جملهها، ساده و روان باشد تا برای همه، قابل فهم باشد.
علاوه بر موارد بالا، گاهی حتی استفاده نکردن از نشانههایی مانند کاما و نقطه، میتواند خواننده را به اشتباه بیاندازد. شاید جمله معروف «بخشش لازم نیست، اعدامش کنید.» را شنیده باشید. در این جمله بسیار ساده، اگر جای کاما را عوض کنیم و آن را بعد از «بخشش» بگذاریم، جان یک انسان را نجات دادهایم! پس همانطور که میبینید، همین یک مثال ساده، اهمیت نشانهگذاری را روشن میکند.
به تازگی، با کتاب «راهنمای ویراستاری و درستنویسی» نوشته دکتر حسن ذوالفقاری، عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس آشنا شدهام.
با اینکه دو سالی از انتشار کتاب میگذرد، حیفم آمد آن را در اینجا معرفی نکنم. همانطور که از اسم آن، مشخص است، کتاب در مورد آیین نگارش و ویرایش است. نویسنده در ابتدای کتاب، به خوبی ضرورت ویرایش را بیان میکند:
وقتی نویسنده چیزی مینویسد، چون پیشاپیش تصویر ذهنی کاملی از آن دارد، عبارت را بدون مشکل، درک میکند؛ ولی خوانندهای که آن را میخواند، چون این پیشزمینه را ندارد، ممکن است در دریافت آن به خطا رود.
در جای دیگر، مینویسد:
از آن جا که ممکن است کمتر مولفی بر همه کارهای یاد شده
[اصول ویرایش] آگاهی داشته باشد و بر فرض هم که داشته باشد، باید خطاهای انسانی را هم در نظر گرفت. پس هر اثر بدون استثنا، نیازمند ویرایش است.کتاب در دو قسمت تنظیم شده است. قسمت اول کتاب، در مورد ویرایش فنی است که خود دارای پنج فصل با عنوانهای «نشانهگذاری»، «شیوه خط فارسی (پیوسته و جدانویسی)»، «املای درست واژگان»، «آوانگاری، عددنویسی، فرمولنویسی و سالنگاری»، «مستندسازی و کتابآرایی» است که دارای نکات بسیار باارزشی است. به عنوان مثال، در فصل «املای درست واژگان»، میبینیم که املای واژگانی مانند «اثنی عشر»، «پیشخوان»، «جد و آباد»، «خوار و بار» و «لولو خورخوره»، نادرست هستند و باید به صورت «اثنا عشر»، «پیشخان»، «جد و آبا»، «خواربار» و «لولوخرخره» باشند. در این فصلها، بخشهایی مانند «ویرگول، کاما یا درنگنما»، «علامت تعجب یا علامت عاطفی»، «خط فاصله»، «پیوسته یا جدانویسی کلمات»، «پسوندها»، «املای کلمات بیگانه»، «عددنویسی»، «فرمولنویسی» و غیره دیده میشود.
قسمت دوم، در مورد ویرایش ساختاری-زبانی است که دارای یک مقدمه و دو فصل با عنوانهای «خطاهای واژگانی، تعبیری و اصطلاحی» و «خطاهای دستوری» است که دارای بخشهایی مانند «درازنویسی»، «ناهماهنگی نهاد با فعل»، «حذف بیقرینه فعل»، «مجهول نابهجا» و غیره هستند.
پیوستهای کتاب نیز یکی دیگر از قسمتهای مفید کتاب است که بخش نسبتاً زیادی از صفحات کتاب را به خود اختصاص داده است. این قسمت نیز دارای بخشهایی مانند «جدول کمکی ارجاعات» و «فرهنگ برابرهای فارسی برای واژگان بیگانه» است که در نوع خود، بینظیر هستند.
چنانچه درگیر نوشتن مقاله، پایاننامه، رساله و یا کتاب هستید، پیشنهاد میکنم این کتاب را تهیه کنید و کنار دستتان بگذارید و از نکات باارزش آن لذت ببرید.
چاپ دوم این کتاب ارزشمند را نشر علم در سال ۱۳۹۰ در ۴۳۱ صفحه و با قیمت ۸۵۰۰ تومان منتشر کرده است.
لینک ثابت: https://panevis.ir/?p=738
سلام و عرض ادب
من مترجم هستم و علاقه مند به کار ویراستاری. سوال من این هست که چطور میتونم وارد این حیطه ی ویراستاری به عنوان شغل و راهی برای درامد زایی بشم؟ چه مدرکی لازم دارم؟
نمونهکارهاتون رو به ناشرهایی که کتابهاشون رو قبل از چاپ، ویراستاری میکنن، نشون بدین و بهشون پیشنهاد همکاری بدین.
برای ویراستار شدن، داشتن مدرک لازم نیست؛ ولی خب اگه مدرک زبان و ادبیات داشته باشین، قطعاً تاثیر مثبتی داره.
سلام
قصه نویسی ویژه کودکان و نوجوان با زبانی که نویسنده نگارش کرده و آنچه که باید منتشر شود فاصله ایی وجود دارد که این فاصله حضور ویرایشگران فنی و ساختاری _ زبانی ضرورت دارد سئوال اینجاست آیا انتشارات هیچ وظیفه ایی ندارد و مثلا داستان نویس داستانش را آماده می کند وبرای انتشارات می فرستدویراستاران کجا این فرایند هستند؟
هر کتابی نیاز به ویراستاری داره؛ اما متاسفانه کمتر ناشری پیدا میشه که هزینه ویراستاری رو قبول کنه.
سلام. آیا وظیفه ویراست کتاب (ترجمه علی الخصوص) بر عهده خود انتشاراتی نیست؟ یعنی خوب خود مترجم که قطعا چندین بار متن رو بررسی و غلط گیری می کنه، اما آیا این که کتاب یک بار هم از زیر دست ویراستار انتشارات (شخصی که کارش اینه) رد بشه لزومی نداره؟
نه. تقریباً همه ناشران همون فایل نهایی کتاب که بهشون میدین رو بدون هیچ تغییری چاپ میکنن. مگر یک سری ناشر معتبر که براشون مهمه چه چیزی رو چاپ کنن.
هرجای بندرعباس گشتم اصلا کتاب ویراستاری و درست نویسی گیرم نیومد
احتمال اینکه شهرستان بتونین پیداش کنین، کمه. توی گوگل عنوان کتاب رو سرچ کنین. احتمالاً به صورت آنلاین بتونین بخرینش.
سلام ببخشید کتاب ویراستاری و درست نویسی کجا گیر بیارم
توی گوگل عنوان کتاب رو سرچ کنین. احتمالاً به صورت آنلاین بتونین بخرینش.
سلام
قیمت جدید کتاب شده 33500 تومان! مشکل گرانی ها به خاطر ارزه یا چیز دیگر واقعا نمیدونم اما باعث آسیب بیشتر به این حوزه کتاب و نشر میشه
جناب دامن افشان عزیز، سلام بر شما و بسیار ممنونم بابت این که پاسخ پرسش مرا دادید. شاد و سلامت باشید همیشه.
سلام بر شما، بسیار سایت قابل استفاده ای دارید. تشکر از شما
اگر اجازه بدهید یک سوال در مورد کاربرد خط تیره از شما بپرسم
اگر ما در متن گفتیم کثلا حسن گفت، می تواننیم برویم سر سطر و خط تیره بگذاریم و گفته ی او را بنویسم؟ و یا نه وقتی نوشتیم حین گفت دیگر نیازی به خط تیره نیست ولو این جواب حس را در سطر بعد با گذاشتن خط تیره خواهیم داد. مثال:
… حسن به فائزه گفت:
– چند سال داری؟
– 12 سال.
– خیلی جوانی
… .
یا به این صورت بنویسیم
حسن به فائزه گفت:
چند سال داری؟
– 12 سال.
– خیلی جوانی.
با تشکر و با احترام
فرهاد
به نظر من اولی درسته.
سلام .من موقع خوندن یک کتاب متوجه یه کلمه اشتباه شدم برای اصلاح چه اقدامی لازمه .ممنون از راهنمایی هاتون
اسم نویسنده رو سرچ کنین و ایمیلش رو پیدا کنین و بهش اطلاع بدین.
اگه پیدا نکردین، به ناشر بگین.
با عرض سلام
ممنون بابت راهنمایی شما جهت مراجعه به کتابدار
شاد باشد و موفق
سوال دیگه اینکه معرفی کتب چاپ سنگی و نسخ خطی به چه صورت هست؟
با عرض سلام مجدد
ببخشید که مزاحم شما میشم.
چند تا سوال در رابطه با معرفی کتاب برام پیش آمده
1. اصلا این به اصطلاح شغل معرفی کتاب تاریخچه مشخصی داره؟
2. مزایا و آسیبهای این شغل چیه؟
3. بازار هدف این شغل کجاست؟ اندازه این بازار هدف چقدره؟
با کمال تشکر از پاسخگویی شما
شاد باشید و موفق
من نگفتم شغلی با این عنوان داریم و واقعاً جواب سوالهاتون رو نمیدونم. اصلاً چرا از یه کتابدار این سوالها رو نمیپرسین؟ قطعاً یه کتابدار اطلاعاتی در این زمینه داره.
سلام اقای دامن افشان
بسیار ممنون بابت پاسخ گویی شما بزرگوار
شاد باشید و موفق
با عرض سلام و خدا قوت خدمت جناب آقای دامن افشان.
ممنون از معرفی کناب راهنمای ویراستاری و درست نویسی دکتر حسن ذوالفقاری
میشه لطفا کتابی هم در رابطه با (معرفی کتاب) معرفی کنید.
و یا نکاتی در این زمینه که اگر بخواهیم یک کتاب و معرفی کنیم باید چه نکاتی و رعایت کنیم؟؟؟
با تشکر
قاسمی
ممنونم. لطف دارین.
راستش همچین کتابی تا حالا ندیدم و فکر هم نمیکنم وجود داشته باشه.
راستش هر کسی یه سبکی واسه معرفی کتاب داره. یکی بدون مقدمه، چند جمله از کتاب رو مینویسه و آخرش اسم کتاب، نویسنده، قیمت و لینک خرید رو میذاره.
من خودم معمولاً یه مقدمه مینویسم. بعدش کتاب رو معرفی میکنم و یه جملاتی از کتاب رو هم عیناً نقل میکنم و بعدش هم معمولاً نظر خودم رو در موردش میگم و در آخر هم نام ناشر و قیمت و لینک خرید.
سلام و خسته نباشید
این کتاب رو از کجا میتونم تهیه کنم
آیا از طریق خرید اینترنتی میشه؟
من شهرستان هستم و کتابفروشی ها این کتاب رو نداره.
خوشحال میشم راهنماییم کنید . با تشکر.
از این صفحه میتونین اینترنتی بخرینش.
با سلام و احترام
فایل کتاب مزبور رو ندارید که بشه دانلود کرد؟
خیر. این کار غیرقانونیه.
سلام
خسته نباشید
یه سوال
استفاده کردن از “و” و ” یا” به صورت همزمان درسته؟
مثلا نداشتن نشانهگذاری و یا استفاده نادرست از آن، یکی دیگر از مواردی بود که به این مشکل، دامن میزد.
به نظر من که درسته.
این کتاب به صورت الکترونیکی منتشر نشده؟ من به 2 تا کتابفروشی سر زدم ولی این متاسفانه این کتاب رو نداشتند.
اطلاعی ندارم. میتونید از ناشر بپرسید.
من نشر چشمۀ کریم خان دیدم داشت
کتابی که معرفی کرده اید واقعا عالی است.
ممنون از شما
سلام و خسته نباشید من دستور خط فارسی را گرفتم خواهشمند است مرجع معتبر به برای ویراستاری کتاب به بنده معرفی بفرمایید با تشکر از شما
همین پستی که زیرش کامنت گذاشتید، خودش معرفی یک کتاب خیلی خوبه!
سلام سوالی دارم
ایا امکان داره کتابی دو ویراستار داشته باشه؟ و تا حالا کتابی اینگونه چاپ شده؟
متشکرم
بله. بله.
مرسی از شما . فکر می کنم کتاب بسیار عالی باشه . ممنون از توضیحات بسیار خوبتون
salam khaste nabashid. mikhastam matalebetun be emailam befrestid .mamnun misham
به این صفحه برید و آدرس ایمیلتون و اون حروف نشونداده شده رو وارد کنید و روی دکمه Complete Subscription Request کلیک کنید. با این کار، یه ایمیل تاییدیه براتون فرستاده میشه که باید تاییدش کنید.
شما احتمال نمیدید که کسی که در مورد شروع کار ویراستاری، راهنمایی میخاد، ممکنه در کاربرد نشانه ها دچار اشتباه بشه؟ در ضمن این دو علامت با هم نمیتونه نشانه سوال همراه با سردرگمی باشه؟ از توجهتون ممنونم.
طی این مدت که پاسخی از شما و همراهانتون نگرفتم، خیلی جستجو کردم و به نتایجی رسیدم؛ اینکه اولا در کار ویراستاری، یک مبنای بی نقص که همه اساتید قبولش داشته باشند وجود نداره و نکات ظریف ویراستاری،به طور سلیقه ای اعمال میشوند. برای ویراستار حرفه ای شدن، باید تمام اصول را بدانی. اکثر قواعد مشترکند، نتیجه کار یک ویراستار حرفه ای، متن زیبا و شیوا و رسا است. ثانیا برای شروع، کتاب «دستور خط فارسی» و «راهنمای ویراستاری و درستنویسی» و آموزشگاه مجازی ویرایش که مطالبش گزیده های شیوه نامه ویرایش جمشید سرمستانی است، مناسب هستند. ثالثا هرگز دو کتاب صد در صد مشابه در این زمینه نخواهی یافت.
وقتی در پایان یه جمله سوالی، علامت تعجب میذارید، یعنی اینکه فقط از پرسیدن سوال، تعجب کردید و انتظار جواب ندارید. کامنت قبلی شما اینجوری بود.
با این حال، از اینکه این اطلاعات رو با بقیه کاربران هم به اشتراک گذاشتید، ممنونم.
سلام. مدیر «آموزشگاه مجازی ویرایش و نگارش» و نویسندهی کتابهای «قواعد جامع املای فارسی» (542 صفحه) و «گزیدهی شیوهنامهی جامع ویرایش و نگارش» (430 صفحه) هستم. در کتاب نخستٰ، شیوهی املای همه ی گروهواِژهها را مشخص کردهام و در کتاب دوم نیز کارهای ویراستار و شیوهی انجام آنها را نوشتهام (که البته بسیاری از این شیوهها تازه، و تکمیل شدهی شیوههای پیشین هستند). سفارش می کنم کسانی که میخواهند ویرایش و نگارش را بیاموزند این دو کتاب را بخوانند؛ زیرا آنها را با آگاهی از کاستیهای موجود در این زمینه نوشتهام و حاصل بیش از یک دهه تلاش من در این حوزه هستند. تا امروز نیز هیچ پرسشی از من نشده که پاسخ آن در این کتابها نباشد. اگر پرسشی داشتید که پاسخش کوتاه باشد، میتوانید با 09196662166 تماس بگیرید.
کتابی که معرفی کرده اید (راهنمای ویراستاری و درست نویسی )واقعا عالی است.
خوشحالم که این کتاب مورد توجهتون قرار گرفته. ممنون از دیدگاهتون.
با سلام و احترام
لطفا کتابی در زمینه آموزش ویراستاری کتاب، معرفی فرمایید که مطابق آخرین مصوبات و مورد تایید فرهنگستان باشد تا از این سردرگمیهای ناشی از تنوع سلایق، خلاص شوم.
پیشاپیش از توجه شما ممنونم.
تا اونجایی که من میدونم، فرهنگستان زبان هیچ کتابی رو تایید نکرده. تنها کتابی که فرهنگستان در زمینه دستور زبان فارسی داره، کتاب «دستور خط فارسی» هستش که میتونید آخرینه نسخهش رو به طور رایگان از سایت فرهنگستان زبان دانلود کنید.
فهرست کتابهای منتشرشده فرهنگستان رو هم میتونید در اینجا ببینید.
کتاب «دستور خط فارسی» رو قبلا دیده بودم؛ اما متاسفانه اختلاف اون با دو سه تا از کتابهای دیگه، باعث سردرگمی من شده و من الان واقعا نمیدونم مبنای یک ویراستار حرفهای در ویرایش کتاب، برای ویرایش کاملا بینقص، چیه؟!
کتاب خوبی هست. فقط یه انتقاد نگارشی هم به خودت بکنم و اونم اینکه زیاد از حد و در جاهایی که ضرورت نداره از ویرگول استفاده می کنی 🙂
حس میکنم اگه در اون جاها استفاده نکنم، باعث بدفهمی میشه. میشه چند موردش رو بگی علی جان؟
نه خیلی از موارد به جا هست ولی مثلا توی پاراگراف اول، جمله اول، بعد از “می شود” و هر دو ویرگول جمله آخر بعد بی مورد به نظر می رسه. چون نبودن این ویرگولا به فهم جمله اشکالی وارد نمی کنه. موارد دیگه ای هم هست که فکر کنم یه خرده در مورد به کاربردن ویرگول دچار وسواس شدی. مثلا توی پاراگراف دوم قسمت ” و آخر سر، با یک فعلی مانند «است»،” هیچ ضرورتی برای جدا کردن این بخش جمله با ویرگول نمی بینم! توی فارسی کاربرد ویرگول نسبت به انگلیسی خیلی کمتر هست و فقط در مواردی که واقعا ضرورت داره به کار میره. علتشم اینه که ساختارهای فارسی تو در تو و زیاد پیچیده نیستند.
نمیدونم علی جان! شاید حق با شما باشه. سعی میکنم بیشتر روش کار کنم.
سلام
آقای علی صلح جو، در یکی از کلاسهای خودشون (در جهاد دانشگاهی تهران)، گفتن ویرگول برای راحت خواندن جمله نیست! ایشون کاربردهای زیادی برای ویرگول مطرح کردندو کتاب نگارش و ویرایش آقای احمد سمیعی رو معرفی کردن.
– پس از منادا
– عطف سازه های هم پایه
-پس از گروه قیدی
-مجزا کردن بدل از کل
-مجزا کردن عبارت معترضه دعایی
-مجزا کردن عبارت توضیحی
-جدا کردن جمله صله غیر تحدیدی
-به جای حرف عطف، بین جمله های هم پایه
-جدا کردن جمله قیدی پیرو از جمله پایه
-به جانشینی محذوف
-جدا کردن اجزای تاریخ و نشانی
-جمله پیرو قیدی کوتاه
-اجزای اصلی جمله که بین آنها فاصله نیفتاده باشد.
[…] اگرچه این کتاب را نخواندهام ولی بعید میدانم به پای کتابهای شاخصی مانند «راهنمای نگارش و ویرایش» دکتر سمیعی گیلانی یا «غلط ننویسیم» دکتر نجفی برسد.
من این دو کتابی رو که شما گفتید، نخوندم؛ اما این کتاب «راهنمای ویراستاری و درستنویسی»، کتاب بسیار کامل و جامعی هستش.
منم با نظر شما موافقم مخصوصا کتاب غلط نویسیم کتاب خیلی به درد بخوریه
مثالهای املایی که از کتاب زدید نشون داد که سواد دبیرستانیام در ادبیات و زبان فارسی جوابگوی نیازهای دانشجوی علوم نیست در حالی که قبلش فکر میکردم با همان دانش دبیرستانی میشود دیگر تنها مشغول رشته تخصصی خودم باشم.
خوشبختانه این کتاب، اونقدر نکات تازه داره که آدم دوست داره یکسره بشینه و کتاب رو تموم کنه.
هوالحق؛ سلام بر شما؛
سواد دبیرستانی جوابگوی همه است به شرطیکه سیر دانستن زبان قطع نشود.
برای مثال کتبی که چاپ قبل از انقلاب یا اوائل انقلاب هستند را ببینید. رسم الخط یکعلم پویاست و روزبهروز در آنتغییر ایجاد میشود.
یکنکته دیگر: به افکار نویسنده و عالم زبان فارسی هم بر میگردد. نگاهی به کلمات انتخابی فرهنگستان بیاندازید. حتی بین معلمین هم در پارهای موارد اختلاف است.
لازم است نگاه خشک داشتن به علوم را کنار بگذاریم. علم یکچوب بستنی نیست که همیشه و همهزمان یکشکل باشد.
یاحق؛
شما درست میگید. متاسفانه بعد از پیشدانشگاهی، دیگه درسی به اسم زبان فارسی نداریم و بنابراین ارتباطمون با دستور زبان قطع میشه. در مورد واژههای انتخابی فرهنگستان هم حق با شماست. بعضی از این واژهها، واقعاً خندهدار هستند.