در یکی از نوشته‌های قبلی وبلاگ با حروف‌چینی یک مقاله دانشگاهی با زی‌پرشین آشنا شدیم. در این نوشته نحوه حروف‌چینی یک کتاب با استفاده از بسته زی‌پرشین را یاد می‌گیریم (اگر نمی‌دانید زی‌پرشین چیست، این نوشته‌ها را بخوانید).

در لاتک و زی‌پرشین، برای حروف‌چینی نوشته‌های مختلف، کلاس‌های مختلفی وجود دارد. یکی از این کلاس‌های استاندارد، کلاس book است که همان‌طور که از اسم آن پیداست، برای حروف‌چینی کتاب از آن استفاده می‌شود. پس به عنوان اولین قدم، فایل زیر را که ساده‌ترین حالت ممکن است، در نظر می‌گیریم:

\documentclass{book}
\usepackage{xepersian}
\begin{document}
سلام دنیا
\end{document}‎

اما بدون شک، یک کتاب از بخش‌ها، فصل‌ها و قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. پس در ادامه به کد بالا، این موارد را اضافه می‌کنیم.

وارد کردن نام کتاب و نام نویسنده در زی‌پرشین

قبل از هر چیز باید نام کتاب و نام نویسنده یا نویسندگان کتاب را وارد کنیم. برای این کار کد بالا را به صورت زیر تغییر می‌دهیم:

\documentclass{book}
\usepackage{xepersian}
\author{وحید دامن‌افشان}
\title{اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی کتاب}
\date{}
\begin{document}
\maketitle
\end{document}‎

دقت داشته باشید که اگر دستور خط ۵ را غیرفعال کنید، تاریخ امروز روی خروجی چاپ می‌شود. برای غیرفعال کردن یک دستور، کافی است پشت آن، یک علامت % بگذارید. با این کار، آن دستور اصطلاحاً «کامنت» می‌شود و اثری در اجرای فایل ندارد. علاوه بر این، اگر پشت یک متن، این علامت را قرار دهید، آن متن در خروجی پی‌دی‌اف ظاهر نمی‌شود. این امکان، در هنگام نوشتن متن‌های طولانی می‌تواند بسیار مفید باشد؛ چون از این طریق می‌توانید یادداشت‌هایی را برای خودتان به فایل تِک اضافه کنید که در خروچی چاپ نشوند.

وارد کردن عنوان بخش‌، فصل و قسمت در زی‌پرشین

حال فرض کنید در حال نوشتن کتابی هستید که از دو بخش (Part) اصلی و هر بخش شامل چند فصل (Chapter) باشد. برای وارد کردن یک بخش و یک فصل، کد بالا را به صورت زیر تغییر می‌دهیم و شروع به نوشتن می‌کنیم:

\documentclass{book}
\usepackage{xepersian}
\author{وحید دامن‌افشان}
\title{اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی کتاب}
\date{}
\begin{document}
\maketitle
\part{اصول حروف‌چینی}
\chapter{انتخاب فونت مناسب}
یکی از مواردی که در حروف‌چینی باید به آن توجه کرد، انتخاب
 فونت مناسب است که در این فصل به آن می‌پردازیم.
\end{document}‎

طبیعی است که یک فصل، خود به چند قسمت (section) و هر قسمت به چند زیرقسمت (subsection) تقسیم می‌شود. برای وارد کردن قسمت‌ها و زیرقسمت‌ها کد بالا را به صورت زیر تغییر می‌دهیم:

\documentclass{book}
\usepackage{xepersian}
\author{وحید دامن‌افشان}
\title{اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی کتاب}
\date{}
\begin{document}
\maketitle
\part{اصول حروف‌چینی}
\chapter{انتخاب فونت مناسب}
یکی از مواردی که در حروف‌چینی باید به آن توجه کرد، انتخاب
 فونت مناسب است که در این فصل به آن می‌پردازیم.
\section{فونت‌های قدیمی}
فونت‌های قدیمی، فونت‌هایی بودند که...
\section{فونت‌های جدید}
یکی دیگر از انواع فونت‌ها، فونت‌های جدید هستند که دارای
انواع مختلفی هستند.
\subsection{فونت‌های نوع اول}
این فونت‌ها دارای...
\subsection{فونت‌های نوع دوم}
در این فونت‌ها...
\end{document}‎

حال اگر کد بالا را با پسوند tex در پوشه mybook در درایو D ذخیره کنید و آن را با فرمان xelatex اجرا کنید، می‌بینید که زی‌پرشین به طور خودکار، عنوان بخش، فصل، قسمت‌ها و زیرقسمت‌ها را سیاه و بزرگ کرده، آن‌ها را در یک خط جداگانه با فاصله مناسب قرار داده و قبل از آن‌ها شماره مناسب را قرار می‌دهد. علاوه بر این نگران به هم خوردن شماره‌ها نباشید؛ چون در صورت اضافه و یا کم کردن قسمت‌ها و زیرقسمت‌ها و غیره، با اجرای دوباره فایل، همه این شماره‌ها به طور خودکار بروزرسانی می‌شوند.

ایجاد فهرست مطالب در زی‌پرشین

حال نوبت به ایجاد فهرست مطالب (Contents) می‌رسد. برای این کار، برخلاف واژه‌پردازهایی مثل مایکروسافت ورد، نیازی نیست کار زیادی انجام دهید؛ برای وارد کردن فهرست مطالب در زی‌پرشین، کافی است فقط دستور

\tableofcontents

را در هر جایی از خروجی پی‌دی‌اف که می‌خواهید فهرست در آنجا ایجاد شود، قرار دهید و فایل را دو یا سه بار اجرا کنید:

\documentclass{book}
\usepackage{xepersian}
\author{وحید دامن‌افشان}
\title{اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی کتاب}
\date{}
\begin{document}
\maketitle
\tableofcontents
\part{اصول حروف‌چینی}
\chapter{انتخاب فونت مناسب}
یکی از مواردی که در حروف‌چینی باید به آن توجه کرد، انتخاب
 فونت مناسب است که در این فصل به آن می‌پردازیم.
\section{فونت‌های قدیمی}
فونت‌های قدیمی، فونت‌هایی بودند که...
\section{فونت‌های جدید}
یکی دیگر از انواع فونت‌ها، فونت‌های جدید هستند که دارای
انواع مختلفی هستند.
\subsection{فونت‌های نوع اول}
این فونت‌ها دارای...
\subsection{فونت‌های نوع دوم}
در این فونت‌ها...
\end{document}‎

اگر به خروجی و یا به شکل زیر دقت کنید، می‌بینید که زی‌پرشین به طور خودکار، همه عنوان‌ها را با تورفتگی‌های مناسب و شماره درست می‌چیند. به یاد داشته باشید که در صورت اضافه و یا کم کردن فصل‌ها و قسمت‌های جدید، باید فایل را دو بار اجرا کنید تا این فهرست بروزرسانی شود.

فهرست مطالب در زی‌پرشین

وارد کردن پیش‌گفتار در زی‌پرشین

سوالی که ممکن است در اینجا پیش بیاید این است که برای وارد کردن پیش‌گفتار (preface) چه کار باید بکنیم. از آنجایی که پیش‌گفتار نیازی به شماره‌گذاری گفته‌شده در بالا ندارد، باید از فرم ستاره‌دار دستور

\chapter{...}‎

به صورت زیر استفاده کنیم:

\documentclass{book}
\usepackage{xepersian}
\author{وحید دامن‌افشان}
\title{اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی کتاب}
\date{}
\begin{document}
\maketitle
\tableofcontents
‎\addcontentsline{toc}{chapter}{پیش‌گفتار}‎
\chapter*{پیش‌گفتار}
در این کتاب به بررسی اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی...
\part{اصول حروف‌چینی}
\chapter{انتخاب فونت مناسب}
یکی از مواردی که در حروف‌چینی باید به آن توجه کرد، انتخاب
 فونت مناسب است که در این فصل به آن می‌پردازیم.
\section{فونت‌های قدیمی}
فونت‌های قدیمی، فونت‌هایی بودند که...
\section{فونت‌های جدید}
یکی دیگر از انواع فونت‌ها، فونت‌های جدید هستند که دارای
انواع مختلفی هستند.
\subsection{فونت‌های نوع اول}
این فونت‌ها دارای...
\subsection{فونت‌های نوع دوم}
در این فونت‌ها...
\end{document}‎

توجه داشته باشید که در صورت استفاده از * در دستور شماره ۱۰، کلمه «پیش‌گفتار» در فهرست مطالب ظاهر نمی‌شود. برای همین از دستور شماره ۹ استفاده کردیم. در واقع، کار دستور شماره ۹ این است که چیزی را به طور دستی به فهرست مطالب اضافه می‌کند. روشن است که برای ایجاد فهرست جدول‌ها و فهرست شکل‌ها هم می‌توانید به ترتیب از دستورهای

\listoftables‎

و

‎\listoffigures

استفاده کنید.

وارد کردن مراجع در زی‌پرشین

نحوه وارد کردن مراجع در زی‌پرشین به طور کامل در پست نوشتن یک مقاله دانشگاهی با زی‌پرشین توضیح داده شده‌ است.

وارد کردن نمایه در زی‌پرشین

برای وارد کردن نمایه در زی‌پرشین باید یک بسته و چند دستور دیگر را نیز به کار ببرید؛ بنابراین کد بالا به صورت زیر در می‌آید:

\documentclass{book}
\usepackage{makeidx}
\makeindex
\usepackage{xepersian}
\author{وحید دامن‌افشان}
\title{اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی کتاب}
\date{}
\begin{document}
\maketitle
\tableofcontents
\addcontentsline{toc}{chapter}{پیش‌گفتار}
\chapter*{پیش‌گفتار}
در این کتاب به بررسی اصول حروف‌چینی و صفحه‌آرایی...
\part{اصول حروف‌چینی}
\chapter{انتخاب فونت مناسب}
یکی از مواردی که در  \index{حروف‌چینی} باید به آن توجه کرد،
انتخاب  فونت\index{فونت} مناسب است که در این فصل به آن...
\section{فونت‌های قدیمی}
فونت‌های قدیمی، فونت‌هایی بودند که...
\section{فونت‌های جدید}
یکی دیگر از انواع فونت‌ها، فونت‌های جدید هستند که دارای
انواع مختلفی هستند.
\subsection{فونت‌های نوع اول}
این فونت‌ها دارای...
\subsection{فونت‌های نوع دوم}
در این فونت‌ها...
\addcontentsline{toc}{chapter}{نمایه}‎
\printindex
\end{document}

همان‌طور که در کد بالا می‌بینید، برای نمایه کردن یک کلمه یا عبارت در متن، باید آن را در دستور

\index{...}

قرار بدهید و بعد فایل را اجرا کنید. سپس با استفاده از خط فرمان، به مسیر پوشه mybook در درایو D بروید و دستور

D:\mybook>xindy -L persian -C utf8 -M texindy -M page-ranges book-sample.idx

را صادر کنید. در آخر یک بار دیگر، فایل اصلی را اجرا کنید. حال همان‌طور که در خروجی و در شکل زیر می‌بینید، نمایه‌ها به طور خودکار در صفحه و با ذکر شماره صفحه چیده می‌شوند:

وارد کردن نمایه در زی‌پرشین

توجه داشته باشید که دستور شماره ۲۸ را در هر کجایی که قرار بدهید، نمایه در همان جا در خروجی چاپ می‌شود. اگر در اجرای دستور بالا در خط فرمان با خطا مواجه شدید، نگران نباشید. این خطا نشان‌دهنده این است که از آخرین نسخه بسته xindy-persian که کار مرتب‌سازی نمایه‌ها را انجام می‌دهد، استفاده می‌کنید. برای رفع خطای گفته‌شده، باید یکی از دستورهای

D:\mybook>xindy -M texindy -M page-ranges -C utf8 -L persian-variant1 book-sample.idx

یا

D:\mybook>xindy -M texindy -M page-ranges -C utf8 -L persian-variant2 book-sample.idx

را در خط فرمان اجرا کنید. تفاوت این دو دستور در این است که اگر دستور اول را اجرا کنید، حرف «آ» در گروه «ا» قرار می‌گیرد؛ اول، «آ» چاپ می‌شود؛ بعد «أ» و در آخر، حرف «ا» می‌آید؛ اما در صورت استفاده از دستور دوم، حرف «آ» در یک گروه جدا چاپ می‌شود و قبل از گروه «ا» قرار می‌گیرد.

اگر توضیحات گفته‌شده را به دقت اجرا کرده باشید، خروجی پی‌دی‌اف شما باید به صورت خروجی من باشد.

علاوه بر موارد بالا ممکن است بخواهید نحوه تغییر نوع فونت، اندازه فونت، نوشتن پانویس فارسی و انگلیسی، وارد کردن متن انگلیسی در بین متن فارسی و… را نیز یاد بگیرید. همه این موارد در پست نوشتن یک مقاله دانشگاهی با زی‌پرشین توضیح داده شده‌اند. برای دیدن اطلاعات در مورد قرار دادن جدول در نوشته، پست رسم جدول در لاتک و زی پرشین و برای گذاشتن شکل و عکس پست قرار دادن شکل یا عکس در لاتک و زی پرشین را بخوانید.

بدون شک در نوشتن یک کتاب، برای انجام تنظیمات مختلف، به بسته‌ها و دستورهای بسیار زیادتری نیاز پیدا می‌کنید که توضیح همه آن‌ها در این نوشته امکان‌پذیر نیست؛ اما با خواندن کتاب‌های راهنمای لاتک و راهنمای خود بسته‌ها و کمک گرفتن از اینترنت می‌توانید با نحوه انجام این تنظیمات آشنا شوید.

در پایان پیشنهاد می‌کنم که در مراحل ابتدایی نوشتن کتاب، نگران مواردی مثل نوع فونت، اندازه فونت، فاصله بین خطوط و غیره نباشید؛ چون تا پایان کار، بارها و بارها نظرتان عوض می‌شود و این موارد را تغییر می‌دهید؛ پس وقت خود را با تغییر این موارد تلف نکنید؛ بنابراین تا آن موقع، فقط روی محتوای مطالب خود تمرکز کنید. همچنین پیشنهاد می‌کنم نگاهی به صفحه صفحه‌آرایی حرفه‌ای کتاب با لاتک و زی‌پرشین بیاندازید و کتاب‌هایی که تا به حال با زی‌پرشین صفحه‌آرایی کرده‌ام را ببینید.

در نوشته‌های بعدی این وبلاگ، باز هم  درباره حروف‌چینی کتاب با زی‌پرشین خواهم نوشت. اگر می‌خواهید از انتشار این نوشته‌ها باخبر شوید، می‌توانید به طور رایگان، مشترک خوراک «پانویس» و یا مشترک ای‌میلی «پانویس» شوید. دقت داشته باشید که برای فعال‌سازی این اشتراک، باید ای‌میلی که از طرف وبلاگ برای‌تان فرستاده می‌شود را تأیید کنید.

منبع: +
لینک ثابت: https://panevis.ir/?p=1143

سرمایه‌گذاری روی بیت‌کوین