یکی از بحث‌هایی که همیشه در محیط‌های آکادمیک در جریان است، رایگان بودن یا نبودن دسترسی به مقالات علمی است. گروهی بر این باورند که یافته‌های علمی باید به طور رایگان برای همه در دسترس باشد؛ اما بدیهی است که ناشران مقالات علمی با این نظر مخالفند.

تا به حال افراد و گروه‌های مختلف طرفدار رایگان بودن یافته‌های علمی، تلاش‌هایی برای انتشار آزادانه مقالات علمی انجام داده‌اند. در آخرین مورد برجسته آن، یک دانشجوی ۲۷ ساله اهل قزاقستان، نزدیک به ۵۰ میلیون مقاله غیررایگان را دانلود و به صورت رایگان در سایت https://sci-hub.tw منتشر کرد (در صورت خراب بودن این آدرس، عبارت sci-hub را گوگل کنید تا آدرس جدید را به شما نشان بدهد).

Alexandra-Elbakyan

الکساندرا الباکیان که دانشجوی رشته تاریخ علم است، این کار را در شهر آلماتی که اینترنت در آن بسیار محدود و محتوای اینترنتی مثل کتاب، موسیقی و فیلم گران است، یاد گرفته است. همین باعث شد که اعتقادش شکل بگیرد: «همه چیز باید بدون محدودیت کپی شود». او معتقد است قانون کپی‌رایت برای آموزش و تحقیق، زیان‌بار است.

او در ابتدا فقط برای تحقیقات خودش و نزدیکانش مقالات را دانلود می‌کرد؛ اما بعد از مدتی که دید درخواست‌ها برای دانلود مقالات زیاد است، تصمیم گرفت این فرآیند را خودکار کند. به همین خاطر چهار سال پیش سایت Sci-Hub را راه‌اندازی کرد.

sci-hub

عکسی از صفحه اول سایت sci-hub.io

نحوه عملکرد سایت Sci-Hub به این صورت است که به دیتابیسی از مقالات دزدیده‌شده وصل می‌شود. اگر کاربری مقاله‌ای در آن دیتابیس را بخواهد، سایت آن را در اختیارش قرار می‌دهد؛ اما اگر مقاله در آن دیتابیس نباشد، سایت با استفاده از پسوردهایی که در اختیار دارد، مقاله را دانلود می‌کند و در اختیار کاربر قرار می‌دهد و سپس مقاله را برای کاربران بعدی در دیتابیسش ذخیره می‌کند. خود الکساندرا می‌گوید این پسوردها توسط دانشگاهیان بی‌نام از سراسر دنیا به او هدیه می‌شود؛ هر چند می‌گوید بعضی از این پسوردها را با نوعی از روش‌های فیشینگ به دست آورده است.

توضیح: بسیاری از دانشگاه‌های دنیا به ناشران علمی یک حق اشتراک سالیانه می‌پردازند تا دانشجویان و استادان‌شان بتوانند از طریق شبکه اینترنت دانشگاه، مقالات موردنیاز خود را از سایت آن‌ها دانلود کنند. گاهی حتی یوزرنیم و پسوردی در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند تا بتوانند در سفر هم با استفاده از آن وارد سایت مقالات بشوند و آن‌ها را دانلود کنند. در دوره ارشدم یوزرنیم و پسورد یکی از دانشگاه‌های استرالیایی را داشتم که بسیار قوی بود؛ به طوری که تقریباً تمام مقالاتی که نیاز داشتم و قیمت بعضی از آن‌ها به ۳۵ یورو هم می‌رسید را با آن دانلود می‌کردم؛ اما وقتی آن را به یکی از استادان دانشکده دادم، آن‌قدر با آن مقاله دانلود کرد که بخش آی‌تی دانشگاه، اکانت را به خاطر تعداد دانلود غیرنرمال مسدود کرد!

در فوریه ۲۰۱۶ این سایت روزانه به ۲۰۰ هزار درخواست پاسخ می‌داد. بنا بر آمار سایت الکسا، ایران بعد از چین، هند، روسیه و آمریکا، در رده پنجمین بازدیدکننده سایت سای‌هاب قرار دارد!

بسیاری کار الکساندرا را با کار رابین‌هود مقایسه کرده‌اند؛ اما خود او می‌گوید: «این مقایسه درست نیست؛ چون کار رابین‌هود خلاف قانون بوده است. به اشتراک‌گذاری کتاب و مقاله نباید خلاف قانون باشد».

واکنش ناشران به این کار

ناشران سایت الکساندرا را همان‌طور که داشت بزرگ و بزرگ‌تر می‌شد و به روزی ۱۵۰ هزار دانلود می‌رسید، با دقت زیر نظر گرفتند. آن‌ها با وجود اینکه می‌گفتند این تعداد دانلود غیرقانونی، کسر بسیار کمی از دانلود‌های قانونی آن‌ها را تشکیل می‌دهد، سال گذشته تصمیم گرفتند با الکساندرا وارد جنگ شوند.

الزویر، بزرگ‌ترین ناشر علمی دنیا علیه الکساندرا در یک دادگاه فدرال در نیویورک به جرم نقض کپی‌رایت و فریب‌ سیستم‌های کامپیوتری شکایت کرد. دوستداران و طرفداران الکساندرا به او پیشنهاد کردند که وکیلی برای دفاع از خود بگیرد؛ اما او از این کار خودداری کرد و در عوض نامه‌ای برای دادگاه فرستاد. او نوشت:

الزویر متقلبانه عمل می‌کند. می‌گوید اگر پول ندهید، نمی‌توانید هیچ مقاله‌ای بخوانید. در سایت من هر شخصی می‌تواند هر تعداد مقاله‌ای که دلش می‌خواهد را به صورت رایگان بخواند و اگر مایل بود به طور آزادانه از سایت حمایت مالی بکند. تعجب می‌کنم چرا الزویر نمی‌تواند چنین کاری بکند.

قاضی دادگاه یک حکم اولیه مبنی بر مسدود شدن Sci-Hub صادر کرد؛ اما الکساندرا خیلی ساده دامنه سایت را عوض و دوباره دیتابیس را آنلاین کرد؛ اما نتوانست خود او را مورد پیگرد قانونی قرار دهد؛ چون مقیم روسیه بود.

گفته می‌شود این حرکت الکساندرا سالی ۱۰ میلیارد دلار به ناشران مقالات علمی ضرر می‌زند. مجله آنالیز هارمونیک محاسباتی و کاربردی که مقالات آن در دیتابیس سایت الکساندرا قرار گرفته، محاسبه کرده است که به ازای هر مقاله، جمعاً ۱۵۰ هزار دلار ضرر می‌بینند.

حرکت‌های مشابه

حدود سه سال پیش، یک برنامه‌نویس ۲۶ ساله آمریکایی به نام آرون سوارتز متهم شد که از طریق شبکه کامپیوتری دانشگاه ام‌آی‌تی به طور غیرقانونی به پایگاه اطلاعاتی JSTOR وصل شده است و حدود ۴٫۸ میلیون مقاله دانلود کرده است.

aaron-swartz

دادگاه او را به پرداخت یک میلیون دلار جریمه و ۳۵ سال زندان محکوم کرد. چند روز بعد او در آپارتمانش در حالی که خود را حلق‌آویز کرده بود، پیدا شد. مرگ او واکنش‌های بسیاری را برانگیخت که شرح آن را می‌توانید در مقاله Aaron Swartz از ویکی‌پدیا بخوانید.

منبع: واشینگتن‌پست

آیا شما با این حرکت‌ها موافقید؟ آیا به نظر شما مقالات علمی باید به طور رایگان در دسترس همه باشد؟

اگر می‌خواهید از انتشار نوشته‌های بعدی پانویس باخبر شوید، می‌توانید به طور رایگان، مشترک خوراک پانویس و یا کانال تلگرام پانویس شوید و یا برای اشتراک ای‌میلی، ای‌میل خود را در کادر زیر وارد و ثبت کنید:

دقت داشته باشید که برای فعال‌سازی اشتراک ای‌میلی، باید ای‌میلی که از طرف وبلاگ برای‌تان فرستاده می‌شود را تأیید کنید.

لینک ثابت: https://panevis.ir/?p=1658

سرمایه‌گذاری روی بیت‌کوین