نصب لاتک و زی‌پرشین مانند نصب نرم‌افزارهای معمولی نیست؛ یعنی در اینجا یک فایل با پسوند exe وجود ندارد که با دو بار کلیک کردن روی آن، فرایند نصب شروع شود. لاتک و زی‌پرشین فقط مجموعه‌ای از ماکروها هستند؛ بنابراین برای نصب لاتک و زی‌پرشین باید نرم‌افزار دیگری نصب شود. در این پست مراحل نصب تک‌لایو بیان می‌شود.

نصب لاتک

برای نصب لاتک، باید یک به‌ اصطلاح توزیع تِک (Tex Distribution) را روی کامپیوتر خود نصب کنید. این توزیع تِک، شامل کلیه‌ ابزارهای لازم برای حروف‌چینی مانند قلم‌ها، بسته‌های مختلف، ویرایشگرها، نمایشگرها، موتورهای حروف‌چینی و… است. از معروف‌ترین توزیع‌های تک موجود می‌توان به میک‌تک (MiKTeX) و تک‌لایو (TeX Live) اشاره کرد. توزیع میک‌تک، فقط روی سیستم‌عامل ویندوز نصب می‌شود؛ اما تک‌لایو به آسانی روی سیستم‌عامل‌های ویندوز و لینوکس نصب می‌شود. علاوه بر این، میک‌تک در نسخه‌های جدید خود با حروف‌چینی فارسی با زی‌پرشین مشکل دارد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که از تک‌لایو استفاده کنید. تک‌لایو، یک نرم‌افزار آزاد است که توسط گروهی از علاقه‌مندان دنیای تِک و لاتک نگهداری می‌شود و توسعه می‌یابد. این نرم‌افزار هر روز بروزرسانی شده و در طی این بروزرسانی‌ها، باگ‌های احتمالی موجود در بسته‌های آن رفع و یا امکانات جدیدی به آن‌ها اضافه می‌شود.

راهنمای نصب لاتک و زی‌پرشین

راهنمای نصب لاتک و زی‌پرشین

نصب تک‌لایو

برای نصب تک‌لایو، به طور کلی دو روش وجود دارد:

روش اول، روش نصب از طریق وصل بودن به اینترنت است. در این روش، ابتدا یک فایل زیپ‌شده چند مگابایتی را دانلود می‌کنید و سپس با اجرای آن، بقیه فایل‌های مورد نیاز دانلود می‌شود. عیب این روش، این است که در بیشتر اوقات، سرعت دانلود آن پایین است و فرایند دانلود مدام قطع می‌شود؛ اما مزیت آن، این است که آخرین نسخه بسته‌های موجود دانلود می‌شود.

روش دوم، روش نصب از طریق یک فایل iso است. در این روش تک‌لایو را در قالب یک فایل ایزوی ۴٫۸ گیگابایتی (در خرداد ۱۴۰۲) دانلود می‌کنید. عیب این روش این است که این فایل iso هر سال فقط یک بار بروزرسانی می‌شود. به بیانی دقیق‌تر هر سال در بهار، نسخه جدید آن تحت عنوان texliveYYYY.iso منتشر می‌شود که در آن منظور از YYYY، سال انتشار آن است؛ البته در صورت به کار بردن این روش بعدها هم می‌توانید نسخه جدیدتر بسته‌ها یا حتی بسته‌های جدید را به تک‌لایو نصب‌شده روی سیستم‌تان اضافه کنید. خوشبختانه جز در موارد بسیار کمی، نیازی به بروزرسانی منظم نیست. مزیت این روش، بی‌دردسر بودن و بالا بودن سرعت دانلود آن است. مزیت مهم دیگر آن این است که کسانی که از نسخه isoی تک‌لایو استفاده می‌کنند، یک نسخه واحد از بسته‌ها و کلاس‌ها دارند و بنابراین اسناد لاتک‌شان روی کامپیوترهاشان خروجی یکسانی دارند. این مزیت موقع کار کردن روی یک مقاله یا کتاب مشترک بسیار مفید است.

اگر کاربر حرفه‌ای کامپیوتر نیستید یا با یک یا چند نفر روی یک مقاله یا کتاب مشترک کار می‌کنید، پیشنهاد من استفاده از روش دوم است. در ادامه به علت بالاتر بودن تعداد کاربران ویندوز، روش نصب در ویندوز توضیح داده می‌شود.

برای شروع ابتدا نرم‌افزار وی‌پی‌ان خود را خاموش کنید و سپس روی لینک دانلود فایل ایزوی تک‌لایو بزنید. این کار برای این است که به نزدیک‌ترین سرور به محلی که در آن قرار دارید، هدایت شوید. در صفحه بازشده فایل texlive2023.iso را دانلود کنید. سعی کنید دانلود این فایل را با نرم‌افزارهای مدیریت دانلود انجام دهید تا اگر در حین دانلود، جریان برق یا اینترنت‌تان قطع شد، بعد از اتصال، دوباره مجبور نباشید که فرایند دانلود را از اول شروع کنید.

لینک نسخه ایزوی تک‌لایو

لینک نسخه ایزوی تک‌لایو

بعد از پایان فرایند دانلود، یک فایل ایزوی تقریباً ۴٫۸ گیگابایتی به دست می‌آورید. برای استفاده از این فایل یا باید آن را روی یک دی‌وی‌دی رایت کنید یا از نرم‌افزارهایی که درایو مجازی می‌سازند، استفاده کنید. از ویندوز ۱۰ به بالا نیازی به نصب نرم‌افزار اضافه نیست. خود ویندوز این قابلیت را دارد. در هر صورت بعد از باز کردن دی‌وی‌دی یا دی‌وی‌دی مجازی تک‌لایو دانلودشده، باید محتوای آن شبیه به چیزی مانند عکس زیر باشد. روی فایل install-tl-windows.bat راست کلیک کرده و در منوی ظاهر شده، روی گزینه Run as administrator کلیک کنید:

محتویات فایل ایزوی تک‌لایو

محتویات فایل ایزوی تک‌لایو

بعد از کلیک روی گزینه Run as administrator، یک پنجره مانند عکس زیر باز می‌شود:

صفحه نصب تک‌لایو

صفحه نصب تک‌لایو

روی گزینه Advanced کلیک کنید تا وارد صفحه تنظیمات پیشرفته بشوید:

نصب‌کننده پیشرفته تک‌لایو

نصب‌کننده پیشرفته تک‌لایو

در این صفحه می‌توانید تنظیمات را تغییر دهید. اگر به دلایلی می‌خواهید مسیر نصب را تغییر دهید، دقت کنید که در مسیر انتخابی‌تان، فاصله وجود نداشته باشد؛ یعنی مثلاً تک‌لایو را در مسیر

E:\my programs\texlive

که دارای یک فاصله بین my و programs است، نصب نکنید. علاوه بر این، در مسیر نصب، نباید نام پوشه‌ها، فارسی باشد. همچنین اگر قبل از شروع فرایند نصب، صفحه‌ای نمایان شد که به شما پیشنهاد داد در طول فرایند نصب، آنتی‌ویروس خود را موقتاً غیرفعال کنید، این پیشنهاد را قبول کنید؛ چون به علت بالا بودن تعداد فایل‌های نصبی، چک کردن آن‌ها به وسیله آنتی‌ویروس، زمان زیادی می‌برد و لذا فرایند نصب، طولانی می‌شود. اگر همه تنظیمات مورد قبول‌تان است، روی گزینه Install کلیک کنید. با این کار فرایند نصب شروع می‌شود:

شروع نصب تک‌لایو

شروع نصب تک‌لایو

دقت داشته باشید که در طول فرایند نصب، پنجره خط فرمانی که در ابتدا باز شد را نبندید. بسته به سرعت کامپیوترتان، فرایند نصب ممکن است تا ۲ ساعت هم طول بکشد. در پایان با پیغام Welcome to TeX Live روبرو می‌شوید که نشان می‌دهد فرایند نصب، به خوبی انجام شده است:

پایان نصب تک‌لایو

پایان نصب تک‌لایو

نصب زی‌پرشین

تا اینجای کار، لاتک را نصب کرده‌اید. حال برای حروف‌چینی متن‌های فارسی، باید زی‌پرشین را هم نصب کنید؛ اما نیازی به این کار نیست؛ چون قبلاً آن را نصب کرده‌اید! در واقع در حین نصب تک‌لایو بسته زی‌پرشین هم که یکی از هزاران بسته موجود در تک‌لایو است، نصب شده است.

نصب فونت در تک‌لایو

در نسخه‌های iosی اخیر، تک‌لایو برخلاف بقیه نرم‌افزارهای نصب‌شده روی ویندوز نمی‌تواند فونت‌های موجود در پوشه Fonts ویندوز را بخواند. به همین دلیل باید فونت‌ها را به صورت دیگری به تک‌لایو معرفی کنید. برای این کار کافی است به مسیر

  C:\texlive\2023\texmf-dist\fonts\truetype

بروید و یک پوشه به اسم مثلاً myfonts بسازید. سپس فونت‌های موردنیازتان را داخل این پوشه کپی کنید.

 

برای شروع حروف‌چینی، پست شروع حروف‌چینی با لاتک و زی‌پرشین و برای دیدن همه پست‌های مربوط به تک، لاتک و زی‌پرشین، این رشته‌پست را از آخر به اول بخوانید.

 

 

سرمایه‌گذاری روی بیت‌کوین