اگر نمی‌دانید که زی‌پرشین چیست، لازم است ابتدا پیش‌نیازهای زیر را بخوانید:

در نوشته‌های بالا با زی‌پرشین، نحوه نصب آن، ویرایشگر تک‌میکر و اجرای فایل‌های زی‌پرشین با این ویرایشگر آشنا شدیم. در این نوشته می‌خواهیم با نحوه نوشتن یک مقاله دانشگاهی با زی‌پرشین آشنا شویم. همان‌طور که می‌دانید، یک مقاله دانشگاهی به طور معمول دارای عنوان، نام نویسنده یا نویسندگان، واژگان کلیدی، متن مقاله و مراجع است. در ادامه نحوه نوشتن تک‌تک این بخش‌ها را می‌بینیم؛ بنابراین این فایل آماده را دانلود کنید تا خط به خط آن را بررسی کنیم.

ابتدا با دستور

\documentclass[a4paper]{article}

به موتور حروف‌چین می‌گوییم که قصد داریم یک مقاله را در اندازه a4 حروف‌چینی کنیم.

در خط دوم با دستور

\usepackage{ptext}

بسته ptext را که یک بسته برای تولید متن‌های بی‌معنی است، فراخوانی می‌کنیم. این بسته برای اهداف آموزشی مثل همین نوشته کاربرد دارد. یادآوری می‌کنم که در لاتک و زی‌پرشین، برای انجام هر کاری باید بسته مخصوص به آن را فراخوانی کنید.

در خط سوم، برای کار با شکل‌ها، بسته graphicx را با دستور

\usepackage{graphicx}

فراخوانی می‌کنیم.

در خط چهارم، برای اینکه بتوانیم انواع فرمول‌های ریاضی را حروف‌چینی کنیم، بسته amsmath را فراخوانی می‌کنیم.

در خط پنجم، بسته hyperref را برای تولید لینک‌های رنگی با امکان پرش فراخوانی‌ می‌کنیم. در خط ششم نیز بسته اصلی، یعنی xepersian را فراخوانی می‌کنیم. همان‌طور که پیشتر گفته شد، فراخوانی این بسته برای نوشتن متن‌های فارسی ضروری است. یادآوری می‌کنم که بسته زی‌پرشین باید آخرین بسته‌ای باشد که فراخوانی می‌شود.

تعیین نوع و اندازه فونت در زی‌پرشین

حال نوبت به تعیین فونت متن می‌رسیم. برای تعیین فونت متن فارسی در زی‌پرشین، از دستور

\settextfont[Scale=.9]{Persian Modern}

و برای تعیین فونت متن انگلیسی از دستور

\setlatintextfont{Times New Roman}

و برای تعیین فونت اعداد داخل فرمول‌های ریاضی از دستور

\setdigitfont[Scale=1]{Persian Modern}

استفاده می‌کنیم. دقت داشته باشید که وارد کردن سه دستور بالا، الزامی نیست؛ چون زی‌پرشین به طور خودکار این سه دستور را فراخوانی می‌کند. Persian Modern یک فونت آزاد است که هنگام نصب تک‌لایو، به طور خودکار روی سیستم نصب می‌شود. بدیهی است که به جای آن، از هر فونت دیگری می‌توانید استفاده کنید. گزینه Scale هم برای تعیین اندازه فونت به کار می‌رود.

مرحله بعد، نوشتن عنوان مقاله است. برای این کار از دستور

\title{نوشتن یک مقاله دانشگاهی با زی‌پرشین}

استفاده می‌کنیم. بعد از آن، نام نویسنده را با استفاده از دستور

\author{وحید دامن‌افشان
\\
دانشگاه صنعتی کرمانشاه، گروه علوم پایه}

وارد می‌کنیم. برای قرار گرفتن نام دانشگاه در زیر نام نویسنده هم از \\ استفاده می‌کنیم. برای جلوگیری از نمایش تاریخ نیز باید از دستور

\date{}

استفاده کنید.

حال شروع نوشتار را با وارد کردن دستور

\begin{document}

اعلام می‌کنیم. از اینجا به بعد، هر چیزی را که وارد کنیم، در خروجی ظاهر می‌شود.

برای ظاهر شدن مشخصات مقاله که در بالا آن‌ها را وارد کردیم، از دستور

\maketitle

استفاده می‌کنیم. حال نوبت به وارد کردن چکیده مقاله می‌شود. برای این کار از محیط abstract به صورت

\begin{abstract}
\ptext[1]
\end{abstract}

استفاده می‌کنیم. دقت داشته باشید که در اینجا برای جلوگیری از تکرار متن‌هایی مثل «یک متن نمونه» از دستور

\ptext[1]

استفاده شده است؛ به عبارت دیگر می‌توانید به جای این دستور، متن دلخواه خود را تایپ کنید.

حال برای وارد کردن بخش اول مقاله، از دستور

\section{مقدمه}

کمک می‌گیریم. خوبی این دستور این است که به طور خودکار اندازه فونت عنوان بخش را بزرگ و سیاه (bold) کرده و به آن شماره ۱ را اختصاص می‌دهد. حال شروع به نوشتن متن خود می‌کنیم.

وارد کردن پانویس فارسی و انگلیسی در زی‌پرشین

در زی‌پرشین، متن فارسی  به صورت معمول تایپ می‌شود؛ اما برای وارد کردن مثلاً پانویس باید دستورهای خاصی را به کار ببریم. برای وارد کردن پانویس فارسی از دستور

\RTLfootnote{این یک پانویس فارسی است.}

و برای وارد کردن پانویس انگلیسی از دستور

\LTRfootnote{This is an English footnote}

استفاده می‌شود. همان‌طور که می‌بینید خط جداکننده پانویس در زی‌پرشین به طور هوشمندانه‌ای در صفحه چاپ می‌شود؛ یعنی اگر اولین پانویس صفحه، فارسی باشد، خط جداکننده پانویس در سمت راست صفحه و اگر اولین پانویس صفحه، انگلیسی باشد، این خط در سمت چپ صفحه قرار می‌گیرد. البته برای قرارگیری درست این خط، باید فایل تِک را دو بار اجرا کنید. همچنین زی‌پرشین امکان نمایش پانویس‌ها را به صورت ستونی و تا ۱۰ ستون هم فراهم می‌کند. برای دیدن اطلاعات بیشتر در این مورد، راهنمای بسته bidi را (با وارد کردن دستور texdoc bidi در خط فرمان) ببینید. از لحاظ اصول حروف‌چینی، شماره پانویس‌ها باید دقیقاً به کلمه قبل از خود بچسبند؛ بنابراین دستورهای بالا را باید بدون فاصله از کلمه‌های قبل از خود تایپ کنید.

نوشتن فرمول ریاضی در لاتک و زی‌پرشین

نوشتن فرمول ریاضی در لاتک و زی‌پرشین با مایکروسافت ورد تفاوت دارد. در اینجا هر فرمولی را باید با دستور مخصوص به خود وارد کنید (یک راهنمای کامل برای این کار، در پایین معرفی شده است). علاوه بر این، برای نوشتن فرمول در لابلای یک خط، باید در ابتدا و انتهای آن، علامت $ قرار بدهید؛ یعنی باید به صورت

$a^2+b^2=c^2$

باشد. برای گذاشتن فرمول در یک خط جداگانه هم باید آن را به صورت

\[ a^2+b^2=c^2 \]

وارد کنید. حال اگر بخواهید این فرمول را شماره‌گذاری کرده و بعدها به آن ارجاع بدهید، باید از محیطی مانند align به صورت

\begin{align}\label{eqn1}
a^2+b^2=c^2\sum_{n=1}^{\infty}\int_a^b f(x) dx
\end{align}

استفاده کنید. دقت داشته باشید که به هر فرمول باید با استفاده از دستور \label یک برچسب یکتا بدهید تا بعدها در صورت نیاز بتوانید با استفاده از دستور

\ref{eqn1}

به آن ارجاع بدهید. توجه داشته باشید که این شماره‌ها به طور خودکار به فرمول‌ها داده می‌شود؛ بنابراین اگر جای فرمول‌ها را عوض کنید یا فرمول‌های دیگری را اضافه و کم کنید، این شماره‌ها با یک بار اجرا کردن فایل، به طور خودکار، بروز می‌شوند. البته دقت داشته باشید که بعد از یک بار اجرای فایل، به جای شماره، دو علامت ؟؟ ظاهر می‌شود؛ بنابراین باید فایل را یک بار دیگر نیز اجرا کنید تا شماره مورد نظر چاپ شود.

برای وارد کردن زیربخش هم می‌توانید از دستور

\subsection{روش اول}

استفاده کنید. دقت داشته باشید که در اینجا هم می‌توانید به زیربخش‌ها با استفاده از دستور \label یک برچسب یکتا بدهید تا بتوانید بعدها در صورت نیاز به آن‌ها ارجاع بدهید.

وارد کردن شکل در لاتک و زی‌پرشین

وارد کردن شکل در متن نیز با مایکروسافت ورد تفاوت دارد. برای وارد کردن شکلی با نام lion.jpg در متن، ابتدا باید آن را داخل همان پوشه‌ای که فایل تِک قرار دارد، بگذارید. سپس از کد

‎‎\begin{figure}[!h‎]‎
‎‎‎\centering‎
\includegraphics[width=4‎cm]{lion}
‎‎‎\caption{‎‎نماد لاتک‎}‎\label{fig‎lion}‎
‎‎‎‎\end{figure}‎‎‎‎

برای فراخوانی آن در متن استفاده کنید. از دستور \centering برای وسط‌چین کردن شکل و از گزینه width برای تعیین پهنای شکل استفاده می‌شود. دستور \caption هم برای وارد کردن توضیح شکل استفاده می‌شود. دقت داشته باشید که در اینجا هم شماره‌گذاری شکل به طور خودکار انجام می‌شود. نتیجه کار به صورت زیر درمی‌آید:

قرار دادن شکل در زی‌پرشین

برای دیدن مثال‌های بیشتر درباره گذاشتن شکل و تصویر، پست قرار دادن شکل یا عکس در لاتک و زی پرشین را ببینید.

برای داشتن زیرزیربخش هم باید از دستور

\subsubsection{روش دوم در گذشته}

استفاده کرد.

وارد کردن یه کلمه یا چند کلمه انگلیسی در زی‌پرشین با دستور

\lr{Vahid}

انجام می‌شود. برای وارد کردن متن‌های انگلیسی طولانی‌ باید از دستور

‎\begin{latin}‎
‎This‎ is a long sentence in English.
‎\end{latin}

استفاده کنید.

نوشتن جدول در لاتک و زی‌پرشین

برای وارد کردن جدول باید از محیط tabular و table به صورت

‎\begin{table}[!h]
‎\caption{‎بعضی از شهرهای تهران‎}‎\label{tabone}‎
‎‎‎‎\centering‎\begin{tabular}{|c|c|‎}
\hline تهران & اصفهان \\
\hline تبریز & کرمانشاه \\
\hline
\end{tabular} ‎
‎\end{table}‎‎

استفاده کنید. دقت داشته باشید که در اینجا، دستور \caption بالای جدول قرار قرار گرفته است؛ چون از لحاظ حروف‌چینی، توضیح جدول باید بالای آن قرار گیرد. به محل قرارگیری \\ها و &ها توجه کنید. نتیجه کار را می‌توانید در زیر ببینید:

قرار دادن جدول در زی‌پرشین

برای دیدن اطلاعات بیشتر در مورد جدول، پست رسم جدول در لاتک و زی پرشین را بخوانید.

نوشتن مراجع در زی‌پرشین

در آخر نوبت به بخش مراجع می‌رسد. مراجع را در زی‌پرشین به صورت

 

\begin{thebibliography}{9}
\bibitem{bib1}
کتاب اول، انتشارات فلان، تهران، ۱۳۹۲.

\begin{LTRbibitems}
\resetlatinfont
\bibitem{bib2}
An English reference, Bla press, London, 2013.
\end{LTRbibitems}

\bibitem{bib3}
کتاب سوم، انتشارات فلان، تبریز، ۱۳۸۵.
\end{thebibliography}

وارد می‌کنیم. همان‌طور که می‌بینید، به هر مرجع با دستور \bibitem یک برچسب دلخواه می‌زنیم. این کار به ما امکان می‌دهد تا در متن مقاله با استفاده از دستوری مثل

\cite{bib1}

به آن مرجع، ارجاع بدهیم. به محل قرارگیری محیط LTRbibitems و دستور \resetlatinfont توجه کنید.

حالا کار به پایان می‌رسد. خروجی این دستورها به صورت این فایل پی‌دی‌اف است.

سوالی که ممکن است در اینجا پیش بیاید، این است که زی‌پرشین از کجا می‌داند که مثلاً عنوان مقاله باید وسط‌چین و با فونت بزرگ‌تر باشد. جواب این سوال در فایل article.cls است که در پوشه محل نصب تک‌لایو قرار دارد. این فایل که در ابتدای همین نوشته آن را با دستور

\documentclass[a4paper]{article}

فراخوانی کردیم، وظیفه انجام تمام این‌گونه تنظیمات را بر عهده دارد. لازم به ذکر است که هر کدام از این تنظیمات را می‌توان تغییر داد که البته از عهده یک کاربر تازه‌کار خارج است.

ذکر این نکته لازم است که تقریباً تمام ژورنال‌ها یا کنفرانس‌ها تنظیمات مورد نظر خود را دارند. با این حال، لازم نیست نگران این موضوع باشید؛ چون تمام این ژورنال‌ها و کنفرانس‌ها، حتی نمونه‌های داخلی هم یک قالب آماده برای نویسندگان آماده می‌کنند و آن را روی وب‌سایت‌ خود قرار می‌دهند تا نویسندگان بتوانند به راحتی مقاله‌های خود را در آن تایپ کنند.

دستورهایی که در این نوشته معرفی شدند، دارای جزییات زیادی هستند که ذکر همه آن‌ها در اینجا ممکن نیست. برای آشنایی بیشتر با این دستورها، می‌توانید «مقدمه‌ای نه چندان کوتاه بر LaTeX 2e» را ببینید. چنانچه از تک‌لایو استفاده می‌کنید، می‌توانید فایل پی‌دی‌اف این راهنما را با استفاده از دستور texdoc lshort-persian در خط فرمان باز کنید.

نکته ۱. با وجود اینکه استفاده از پانویس در عنوان بخش‌ها و فصل‌ها از لحاظ اصول حروف‌چینی کار چندان درستی نیست، اما اگر مایل به این کار هستید، باید بسته bidiftnxtra را به صورت

\usepackage{bidiftnxtra}

بعد از دستور

\usepackage{xepersian}

قرار دهید. دقت داشته باشید که این بسته، تنها بسته‌ای است که بعد از زی‌پرشین فراخوانی می‌شود.

نکته ۲. خوشبختانه تقریباً تمام بسته‌های موجود در تک‌لایو و میک‌تک، راهنمای مخصوص به خود را دارند که هم می‌توان فایل پی‌دی‌اف آن را از سایت CTAN گرفت و هم با استفاده از دستور

texdoc name

در خط فرمان آن‌ها را باز کرد. به عنوان مثال، برای دیدن راهنمای بسته ptext کافی است دستور

texdoc ptext

را در خط فرمان اجرا کنید.

لینک ثابت: https://panevis.ir/?p=932