در قسمت اول و دوم این مقاله، با سیستم حروف‌چینی لاتک آشنا شدیم و بعضی از مزایای آن را ذکر کردم. در ادامه، با هم، بعضی دیگر از مزایای آن را می‌بینیم.
تغییر صفحه‌آرایی نوشته‌ها در لاتک، آسان‌تر است.
در قسمت دوم مقاله دیدیم که یک کاربر متوسط ورد برای ایجاد یک «بخش»، مراحل زیادی را دنبال می‌کند تا به نتیجه دلخواهش برسد. از طرفی اگر بعدها بخواهد مثلاً عنوان بخش‌ها را وسط‌چین کند یا شماره‌گذاری آن‌ها را بردارد، مجبور است که تمام سند را مرور کند و این تغییرات را یکی یکی روی بخش‌ها اعمال کند. اما یک کاربر لاتک، این کارها را می‌تواند تنها با تغییر دادن یک خط دستور در ابتدای سند خود انجام دهد.
لاتک، بهترین خروجی ممکن را دارد.
همه افرادی که از لاتک برای حروف‌چینی نوشته‌های‌شان استفاده کرده‌اند، تایید می‌کنند که کیفیت خروجی‌های لاتک، بسیار بالاتر از خروجی‌های واژه‌پردازها است. لاتک حتی در نوشته‌های ساده هم می‌درخشد. کافی است خروجی لاتک را با خروجی مثلاً ورد مقایسه کنید و تفاوت را احساس کنید. به عنوان مثال، در خروجی نرم‌افزار ورد، بعضی از خط‌ها دارای تعداد کمی کلمه و بعضی دیگر دارای تعداد بیشتری کلمه هستند. علاوه بر این‌ها، اگر نوشته شما، دارای فرمول‌های ریاضی نیز باشد، درخشش لاتک، بیشتر خود را نشان می‌دهد. این درخشش به حدی است که حتی دانشنامه ویکی‌پدیا هم از لاتک برای حروف‌چینی روابط و فرمول‌های ریاضی در مقاله‌‌های خود استفاده می‌کند.
لاتک، اصول حروف‌چینی را می‌داند.
همان‌طور که در قسمت اول این مقاله گفته شد، دانلد کانوث هنگام ساختن تِک، بسیاری از قواعد و الگوریتم‌های حروف‌چینی را مدنظر قرار داد. الگوریتم‌هایی مانند الگوریتم‌های شکستن خطوط، چگونگی ایجاد شدن پاراگراف‌ها و همچنین اندازه و فاصله بین فرمول‌ها و روابط ریاضی به خوبی در این نرم‌افزار رعایت شده است. در نتیجه، هنگامی که با لاتک کار می‌کنید، می‌توانید مطمئن باشید که با یک حروف‌چین حرفه‌ای سر و کار دارید و خوانندگان به بهترین شکل ممکن، مفهوم نوشته شما را درک می‌کنند.
ورودی لاتک، به صورت متنِ خالی (Plain Text) است.
این یعنی اینکه، یک سند لاتک، در هر ویرایشگر ساده‌ای حتی در ویرایشگر نوت‌پد ویندوز هم قابل باز شدن است. در نتیجه، این سند، روی هر کامپیوتری و با هر مشخصاتی، قابل خواندن است و اگر آن را برای شخص دیگری بفرستید، می‌توانید مطمئن باشید که آن شخص نیز می‌تواند این سند را روی کامپیوتر خود مشاهده کند؛ اما نرم‌افزار ورد، سندها را با فرمت دودویی ذخیره می‌کند و این یعنی اینکه، این سندها شامل کاراکترهای کنترلی هستند. این کاراکترهای کنترلی، شامل خصوصیاتی مانند ضخیم کردن و خوابیده کردن کلمات هستند؛ در نتیجه، این سندها روی هر کامپیوتری قابل خواندن نیستند و اگر بخواهید یک سند ورد را برای فرد دیگری بفرستید، باید همراه آن، یک نسخه از نرم‌افزار ورد را هم برای آن فرد بفرستید. چون ممکن است آن فرد، هنوز از نسخه قدیمی‌تر ورد استفاده کند؛ بنابراین اگر با ورد کار کنید، باید هر چند وقت یک‌بار، نرم‌افزار خود را ارتقا دهید تا قادر باشید فایل‌هایی که برای شما فرستاده میشود را باز کرده و بخوانید. ذکر این نکته لازم است که آخرین باری که این مشکل ناسازگاری نسخه‌ها برای لاتک پیش آمد، سال ۱۹۹۵ بود. حسن دیگر متنِ خالی بودن، اسناد لاتک این است که کاربر، هنگام حروف‌چینی متن خود نیازی به استفاده از موس ندارد و بنابراین، سرعت عمل یک تایپیست حرفه‌ای را افزایش می‌دهد.
خروجی لاتک، می‌تواند هر چیزی باشد.
همان‌طور که قبلاً گفته شد، ورودی و خروجی لاتک از هم جدا هستند و این یعنی خروجی لاتک می‌تواند به صورت فرمت پی‌دی‌اف، ای‌پی‌اس و یا هر چیز دیگری باشد؛ البته امکان گرفتن خروجی پی‌دی‌اف به نسخه‌‌های ۲۰۱۰ و بالاتر نرم‌افزار ورد هم اضافه شده است؛ اما قطعاً ساخت خروجی پی‌دی‌اف در ورد به اندازه لاتک، دقیق نخواهد بود. به عنوان مثال، اگر در ورد، جدول رسم کنید و بخواهید آن را به پی‌دی‌اف تبدیل کنید، متوجه می‌شوید که گاهی بعد از تبدیل، ساختار جدول‌ها کمی به هم می‌ریزد؛ به خصوص اگر جدول، به طور اصولی رسم نشده باشد، میزان به هم‌ریختگی بیشتر میشود؛ اما در لاتک، چون امکان گرفتن خروجی پی‌دی‌اف به صورت مستقیم وجود دارد، هیچ‌گونه به هم‌ریختگی‌ای به وجود نمی‌آید.
لاتک، سریع‌تر است.
همان‌طور که بالا گفته شد، لاتک از سیستم ذخیره‌سازی متنِ خالی استفاده می‌کند و این باعث میشود که لاتک، خیلی سریع‌تر از ورد عمل کند. به علاوه، حافظه و مقدار فضای کمتری را هم مصرف می‌کند. به عنوان مثال، مقدار فضایی که یک سند ورد اشغال می‌کند، به طور میانگین، ۱۰ برابر بیشتر از یک سند لاتک مشابه است.
لاتک، امن و پایدار است.
اسناد لاتک به دلیل ذخیره‌سازی به صورت متن خالی، هیچ‌گاه دچار خرابی نمی‌شوند؛ مگر اینکه دیسک سخت کامپیوتر، دچار مشکل شود. لاتک توسط میلیون‌ها نفر مورد استفاده قرار گرفته و بارها به وسیله برنامه‌نویسان خبره، مورد آزمایش قرار گرفته است؛ لذا می‌توانید مطمئن باشید اسنادی که در حال حاضر به خوبی اجرا می‌شوند، در ۵۰ سال آینده هم به خوبی اجرا شده و کار می‌کنند.
لاتک، انعطاف‌پذیر و قابل‌توسعه است.
با لاتک می‌توان هر نوع نوشته‌ای را حروف‌چینی کرد. حتی می‌توان با آن، رمان هم نوشت. امکانات لاتک از زمان تولدش تا به حال، روز به روز در حال افزایش بوده و این به خاطر بسته‌هایی است که توسط افراد مختلف برای آن نوشته شده است. به عبارت دیگر، برای هر کاری که می‌خواهید با لاتک انجام دهید، حتماً یک یا چند بسته برای این کار وجود دارد. به عنوان مثال، برای نوشتن معادله‌های شیمی می‌توانید از بسته‌ای به نام mhchem استفاده کنید. با لاتک حتی می‌توانید کارت ویزیت و یا جدول سودوکو طراحی و حل کنید و یا برای جعبه لایتنر خود، فلش‌کارت بسازید.
لاتک، آزاد، رایگان و متن‌باز است.
لاتک طبق مجوز مخصوص به خود یعنی LPPL منتشر میشود. طبق این مجوز، شما می‌توانید لاتک را به طور رایگان دریافت و در صورت نیاز، آن را تغییر و حتی دوباره آن را منتشر کنید.
لاتک، مستقل از سیستم عامل است.
لاتک برخلاف نرم‌افزارهای واژه‌پرداز که فقط با بعضی از سیستم‌عامل‌ها سازگار هستند، روی همه سیستم‌عامل‌های ویندوز، لینوکس و مکینتاش به خوبی کار می‌کند.
معایب لاتک
لاتک با همه مزایایی که دارد، معایبی نیز دارد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره میشود.
یادگیری لاتک، کمی مشکل است.
در یک واژه‌پرداز، کاربر پس از باز کردن پنجره نرم‌افزار می‌تواند بلافاصله شروع به وارد کردن متن خود کند و با استفاده از دکمه‌ها و گزینه‌های تعبیه شده در نرم‌افزار، سند خود را تا حدودی صفحه‌بندی کند؛ اما در لاتک، قبل از شروع به کار با لاتک، ابتدا باید تا حدی با ساختار اسناد لاتک آشنا شده و نحوه تولید خروجی و نیز دستورات اولیه و ساده آن را یاد گرفته باشید که این کار ممکن است مقداری مشکل باشد.
انجام تغییرات عمده در ساختار سند، نیازمند دانش بالایی است.
لاتک با وجود اینکه چندین کلاس حرفه‌ای پیش‌فرض برای حروف‌چینی انواع متن‌ها دارد، ممکن است گاهی کاربر نیاز داشته باشد که تغییرات عمده‌ای در این کلاس‌ها انجام دهد و آن‌ها را مطابق میل خود، سفارشی کند. این کار، نیاز به دانش بالایی دارد و از عهده یک کاربر ساده، خارج است.
در قسمت بعد، با فارسی‌نویسی در لاتک آشنا می‌شویم.
لینک ثابت: https://panevis.ir/?p=158
با سلام
برای نوشتن کلمه فارسی بین فرمول های ریاضی در زی پرشین از چه دستوری باید استفاده کرد؟
پیشاپیش از پاسخ شما کمال تشکر را دارم
از دستور \text{متن فارسی}
از راهنمایی و پاسخ ارزشمند شما سپاسگذارم
موفق و پیروز باشید
سلام
من يك بحث كوچيك در مورد خروجي لاتك داشتم توي متن به اين نكته اشاره شده كه خروجي لاتك ميتونه به صورت پي دي اف يا ساير گزينه ها باشه. به اين ترتيب گويا كار با لاتك صرفاً در مورد متوني كه فقط نويسنده صاحب اختيار تغيير دادن اونهاست عملي هست (چون حداقل در مورد زبان فارسي بعد از ساخت پي دي اف امكان اعمال تغيير در متن وجود نداره). همون طور كه خودتون هم مستحضر هستيد براي نگارش پايان نامه، پروژه هاي درسي و مقالات ناچار به استفاده از نرم افزار مايكروسافت ورد هستيم چون كاربر بعد از ما كه كارمند يك مجله يا كتابخانه دانشگاه هستن حتماً تغييراتي رو روي متوني كه براشون فرستاديم اعمال ميكنن
این اصلاً یک نقص نیست. شما هر وقت با ویرایش فایل‌تون توسط کس دیگه‌ای مشکل نداشته باشید، می‌تونید فایل سورس لاتک رو هم بهشون بدید. در ضمن وقتی فایل وردی رو به کسی می‌دید، بدون اجازه شما نباید حتی یک نقطه رو بهش اضافه یا ازش کم کنه.
دوست عزیز
خیلی از دلایلی که آورده بودید برای برتری لاتک به ورد یا ایندیزاین به نظر من که چندین سال است با این نرم افزارها کار می کنم موجه نیست. اگر از ورد بلد باشید استفاده کنید به خیلی از این موارد برنمی خورید.
به عنوان یک پیشنهاد بهتر بود فقط مزیت های لاتک را اشاره می کردید.
برای مثال می تونم از برتری های ایندیزاین نسبت به لاتک اشاره کنم به این نکته که ایندیزاین قابلیت ایجاد افزونه با زبان برنامه نویسی action script دارد یا امکانات جستجوی بسیار قوی دارد (مثلا جستجو با regular expression) که مواردی که شما در پاسخ آقای حسین اشاره کردید را به شکلی بسیار قوی پوشش می دهد یا همچنین نرم افزار ورد نیز امکان برنامه نویسی با VB Script و ایجاد افزونه دارد. مثلا افزونه ای مثل ویراستار برای ورد تولید شده است که کمک بسیار بزرگی برای ویراستاران زبان فارسی است.
ممنون که من رو آگاه کردید؛ اما اگر کمی هم با لاتک کار کنید، واقعاً دیگه سراغ ورد یا اپن‌آفیس و… نمی‌رید. از امکانات برنامه‌نویسی ورد و افزونه‌های مختلفی که براش نوشته شده، خبر دارم.
در مورد ویراستیار، یک بار در یکی از کتاب‌هام خواستم ازش استفاده کنم، اما نتیجه اصلاً قابل قبول و «قالب اعتماد» نبود. منظورم از قابل اعتماد اینه که نمی‌شه به عملکرد خودکارش اعتماد کرد.
بازم ممنون که نظرتون رو نوشتید.
متشکرم ،
از طریق یکی از دوستانم تک لایو در حال DL است که ظاهرا 3 روز زمان نیاز داره ،اگر نرم افزار دانلود شده Ok بود که فکر می کنم مشکلم حل شده باشه ولی در غیر این صورت حتما طبق فرمایش شما عمل می کنم .
عالی بود ، ممنون
سوالی داشتم که فکر می کنم جای پرسیدنش در این بخش از وبلاگ خوب شما نباشه .
با توجه به حجم بالای تک لایو و عدم دسترسی مناسب من به اینترنت پرسرعت آیا دی وی دی آماده ی اون وجود داره که مثلا بشه از انقلاب یا اینترنتی تهیه کرد ؟
خواهش می‌کنم. شاید توی انقلاب هم پیدا بشه؛ اما ممکنه به صورت ناقص دانلود شده باشه؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنم به صورت پستی از همکار خوبم در گروه پارسی‌لاتک، آقای صفی‌اقدم بگیرید. ای‌میل ایشون، hadi.safiaghdam روی gmail هستش.
سلام
نوشتار خوب و مفیدی بود ، ممنون از شما
سوالی که دارم اینه که شما تمام مقایسه ی لاتک رو با نرم افزار ورد انجام دادید ، اما لاتک در مقابل نرم افزارهایی مثل پابلیشر و یا ادوب این دیزاین ، چه برتری و مزیتی داره ؟
مثلا پابلیشر نرم افزایه که می شه باهاش کتاب نوشت و یا همین طور ادوب این دیزاین ، می خواستم ببینم چه مزیتی در لاتک وجود داره که کاربری مثل من که داره با پابلیشر کار می کنه بیاد سمت لاتک ؟
تشکر از پاسختون .
سلام. ممنون
همونطور که می‌بینید، لاتک یک زبان برنامه‌نویسی هستش. این یعنی اینکه شما هر کاری رو که دل‌تون می‌خواد، می‌تونید با این نرم‌افزار انجام بدید.
نرم‌افزارهایی مثل Adobe InDesign، نرم‌افزارهایی «متن بسته» هستند و بنابراین فقط یه سری امکانات محدود به شما می‌دن که مجبورید با همون‌ها سر کنید؛ اما در لاتک چون با یه نرم‌افزار متن باز سر و کار داریم، می‌تونیم هر چیزی رو که می‌خوایم، به نرم‌افزار اضافه کنیم و یا تغییرش بدیم. به عنوان یه مثال خیلی ساده، در لاتک با یک خط دستور می‌تونیم کاری کنیم که در جمله مثلاً «کشور <فرانسه> یکی از…»، کلمه فرانسه به طور خودکار، در انتهای کتاب، نمایه بشه که این سرعت حروف‌چینی رو خیلی بالا می‌بره یا مثلاً با یک خط دستور می‌شه به راحتی تمام تعریف‌های جدیدی رو که در حال حاضر، سیاه (بولد) هستند رو خوابیده کنیم. به طور کلی یکی از هزاران امکان لاتک اینه که هر گونه تغییر در کل نوشتار رو می‌شه با یک یا چند خط دستور به طور همزمان انجام داد.
اگر دوست دارید نمونه‌هایی از صفحه‌آرایی با زی‌پرشین رو ببینید، صفحه انجام ویراستاری فنی و صفحه‌آرایی حرفه‌ای کتاب رو ببینید.
سلام.
نوشتار زیبایی بود و ازش چیزای خوبی یاد گرفتم. از این بابت ممنونم.
فط در قسمت سوم، به نظر من بهتر بود به چندتا نکته توجه میشد:
۱. مطلق گفتن‌ها خیلی دلنشین نیستند؛ مثلا «اما قطعاً ساخت خروجی پی‌دی‌اف در ورد به اندازه لاتک، دقیق نخواهد بود». این قطعا بر چه اساسی گفته شده است؟ منظورم اینه که مثلا در پاراگراف بعدش «لاتک، سریع‌تر است»، دلیل ادعا ذکر شده است، اما برای «قطعا» ِ مذکور (که شاید درست هم باشد) هیچ دلیلی آورده نشده است.
۲. لاتک آزاد است؛ در «لاتک، رایگان و متن‌باز است.» به جای واژه‌ی آزادی از واژه‌ی متن‌باز استفاده شده است، این در حالی است که LPPL توسط FSF به رسمیت شناخته شده است و می‌توان لاتک را یک نرم‌افزار آزاد محسوب نمود. همونطور که خودتون مستحضرید، آزادی ریشه‌ی اصلی این پیشرفت در لاتک بوده است و نه متن‌باز بودن (نرم‌افزار می‌تواند متن‌باز باشد، ولی اجازه‌ی تغییر در آن وجود نداشته باشد! تصور بفرمائید اگر تک آزاد نبود و لامپرت می‌توانست این انقلاب را به وجود آورد؟)
در کل نوشتار دلپسندی بود. سپاسگذارم.
پ.ن: در پانویس وبلاگ فرموده‌اید: «هر گونه استفاده از نوشته‌های وبلاگ، تنها با ذکر لینک مستقیم به نوشته، امکان‌پذیر است»، برای آنکه ذکر لینک مطلب شما در نشریه‌های اینترنتی و غیراینترنتی آسان گردد، بهتر است از یک ساختار بهتر در پیوند یکتا استفاده نمائید (ذکر آدرس «https://panevis.ir/1392/02/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D9%88%D9%82%D8%AA-%D8%A2%D9%86-%D9%86%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7-%D8%AE-4/» در مطلب آنچنان آسان نیست!). برای این منظور به http://codex.wordpress.org/Using_Permalinks رجوع نمائید.
۱- حق با شماست. در بالا، توضیحاتی را به قسمت مورد اشاره، اضافه کردم. ممنون.
۲- در این مورد هم، شما درست می‌گید. متن رو تغییر دادم. باید بیشتر شفاف‌سازی می‌کردم.
در مورد پی‌نوشت هم باید بگم که دلیل اینکه این نوع «پیوند یکتا» رو انتخاب کردم، این بوده که برای موتورهای جستجو، جذابیت بیشتری دارد؛ اما همونطور که خودتون هم گفتین، موقع لینک دادن، یه رشته طولانی ایجاد می‌‌کنه. علاوه بر این، توی بعضی از مرورگرها مثل اینترنت اکسپلورر، هم به درستی، نمایش داده نمی‌شه. خودم مایلم که این پیوند یکتا، همین‌جوری باقی بمونه؛ اما در کنارش، لینک ثابتی مثل https://panevis.ir/12345 داشته باشم تا برای لینک دادن، ازش استفاده بشه.