چند روز پیش به مناسبت صدمین روز استقرار دولت آقای دکتر روحانی، وب‌سایت شخصی ایشان، کلیپ زیبایی به نام «نوسفر» را منتشر کرد. بعد از این اتفاق، وبلاگ «استادان علیه تقلب» نسبت به این کلیپ واکنش نشان داد و آن را نوعی کپی‌برداری (بدون ذکر منبع) از یکی از کلیپ‌های تبلیغاتی آقای اوباما به نام “Yes We Can” در کمپین انتخاباتی ایشان در سال ۲۰۰۸ دانست؛ هر چند بعد از چند ساعت، الهامی بودن  کلیپ و توضیحاتی برای رفع ابهام به صفحه این کلیپ در سایت یوتیوب اضافه شد. به خاطر همین، تصمیم گرفتم نوشته‌ای در مورد تکنیکی به نام Détournement بنویسم که بی‌ارتباط با این اتفاق نیست.

Détournement یک واژه فرانسوی است که به معنای تغییر در یک اثر هنری و خلق یک اثر هنری جدید برای بیان مخالفت و اعتراض با اثر اصلی است. نزدیک‌ترین واژه به این واژه در زبان انگلیسی، واژه‌های turnabout یا derailment هستند. این تکنیک در دهه ۱۹۵۰ توسط گروه Letterist International ایجاد شد که گروهی افراطی از رمان‌نویسان، نظریه‌پردازان، نقاشان و فیلم‌سازان و… بودند. هدف این گروه، استفاده از مفاهیم نظام سرمایه‌داری و تبلیغات رسانه‌ای آن‌ها علیه خودشان بود. به عنوان مثال از لوگوها و شعارهای معروف برای بدنام کردن وضعیت موجود استفاده می‌کردند. به عنوان مثال، در شکل زیر از خود لوگوی شرکت پپسی استفاده شده و فردی به نمایش درآمده است که در اثر خوردن پپسی، چاق شده است. به عبارت دیگر، از خود لوگوی پپسی برای بدنام کردن خودش استفاده شده است.

تکنیک Détournement پپسی

به عنوان مثالی دیگر، شکل زیر که یکی از تبلیغات شرکت تولید سیگار Camel است، شتر تنومندی را نشان می‌دهد که مخاطب را برای کشیدن سیگار ترغیب می‌کند؛ اما همان‌طور که در شکل پایین آن می‌بینید، مخالفان استعمال سیگار، از عکس همین شتر که نماد این شرکت تولید سیگار است، استفاده کرده‌اند و او را به صورت کچل، لاغر و ضعیفی روی تخت یک بیمارستان به نمایش درآورده‌اند. به عبارت دیگر، از نماد خود شرکت برای بدنام کردن شرکت و نشان دادن عاقبت مصرف سیگار استفاده کرده‌اند.

تکنیک Détournement سیگار شتر

تکنیک Détournement سیگار شتر

به عنوان مثال پایانی، به دو عکس زیر توجه کنید. عکس سمت راست، دلقکی را نشان می‌دهد که نماد رستوران‌های زنجیره‌ای مک‌دونالد است؛ اما در عکس سمت چپ، حرف M چاپ شده روی سینه دلقک به علامت دلار و چهره خود دلقک هم به صورت مرموز و خبیثی تغییر کرده است که به نظر می‌آید منظور طراح آن، این است که «مک‌دونالد برخلاف تبلیغات رنگینش، فقط به دنبال یک چیز است و آن، پول شماست».

تکنیک Détournement مک‌دونالد

نکته‌ای که در Détournement بسیار مهم است، این است که اثر اصلی باید تا حدودی برای مخاطب آشنا باشد تا مخاطب بتواند پیام اثر جدید را به خوبی درک کند. علاوه بر این، نیازی نیست که خالق اثر تغییریافته، از تمام عناصر اثر اصلی استفاده کند؛ بلکه می‌تواند فقط قسمت‌هایی از کار اصلی را برای خلق اثر جدید به کار ببرد.

حال با توجه به مقدمه ابتدای نوشته، سوالی که ممکن است پیش بیاید، این است که آیا Détournement نوعی تقلب هنری به حساب می‌آید؟ فرهنگ لغت وبستر می‌گوید تقلب، به دست آوردن امتیاز و اعتبار از ایده‌ها و افکار دیگران یا گرفتن ایده‌ای از یک منبع موجود و ارایه دادن آن به عنوان یک ایده جدید و اصلی است. روشن است که تقلب، نوعی کلاهبرداری و سوء‌استفاده است و نه تنها غیراخلاقی است، بلکه عملی غیرقانونی نیز به شمار می‌رود. حال با توجه به این توضیحات، آیا Détournement نوعی تقلب به حساب می‌آید؟

به طور خلاصه، بله. Détournement نوعی تقلب است؛ چون منبع و مفهوم کار اصلی برای ایجاد چیزی «جدید» دگرگون می‌شود. در واقع، در این عمل، به جای اینکه تنها به کار اصلی اشاره شود، از کار اصلی، برای اهداف خاصی، استفاده دوباره می‌شود و به خاطر همین، خیلی از افراد، آن را با مثلاً آثار طنزآمیز مقایسه می‌کنند و بنابراین Détournement را تقلب نمی‌دانند. لذا این عمل، هنوز به یک چالش قانونی تبدیل نشده است؛ اما چیزی که روشن است، این است که Détournement با وجود به جا گذاشتن یک میراث جدال‌برانگیز، برای دهه‌ها روی فرهنگ عمومی، هنر، موسیقی و ادبیات تاثیر گذاشته است و برای اهداف مالی، سیاسی و حزبی مورد استفاده قرار گرفته و می‌گیرد.

چنانچه مایل هستید نوشته‌های بعدی وبلاگ را دنبال کنید، می‌توانید مشترک خوراک «پانویس» و یا مشترک ای‌میلی «پانویس» شوید.

منابع: + + + + +
لینک ثابت: https://panevis.ir/?p=1084

 

سرمایه‌گذاری روی بیت‌کوین