در نوشته قبلی، چند سوال رایج درباره دزدی یا سرقت علمی پرسیده شد که به همه آن‌ها جواب داده شد. در این نوشته نیز با چند سوال دیگر که ممکن است برای هر نویسنده و پژوهشگر جوانی در مورد این معضل پیش بیاید، همراه با جواب آن‌ها آشنا می‌شویم.

دزدی علمی

آیا منبع واقعیت‌های علمی را هم باید ذکر کنم؟

جواب این سوال بستگی به این دارد چه واقعیت‌های علمی‌ای (Facts) را می‌خواهید بیان کنید. اگر در حال بیان چیزی هستید که نتیجه یک تحقیق مثل داده‌های آماری درباره میزان جرم یا یک نظرسنجی است، باید منبع آن را ذکر کنید؛ چون باید نشان دهید که این اطلاعات را از کجا آورده‌اید؛ اما اگر این واقعیت‌ها مربوط به حوادث تاریخی، اطلاعات جغرافیایی و یا چیزی هستند که «اطلاعات عمومی» محسوب می‌شوند، نیازی به ذکر منبع نیست. با این حال، مراقب باشید که نگرش‌های فرهنگی و سیاسی یا دیدگاه‌های شخصی خود را به عنوان «اطلاعات عمومی» ارایه ندهید. درباره هر واقعیت علمی‌ای که می‌خواهید از آن استفاده کنید، تحقیق کنید و مطمئن شوید که مبنای علمی قوی‌ای دارد و می‌تواند در برابر منتقدان مقاومت کند.

اهمیتی دارد اگر ندانسته باشم کاری که کرده‌ام، دزدی علمی بوده است؟

حتی اگر بگویید ندانسته‌اید کاری که کرده‌اید، اشتباه بوده است، باز هم محکوم به مجازاتی هستید که دانشگاه یا موسسه‌تان برای دزدی علمی در نظر گرفته است. این روزها اطلاعات خوبی درباره دزدی علمی وجود دارد که به راحتی قابل دسترسی هستند؛ بنابراین به عنوان یک فرد آکادمیک، مسئول هستید که قواعد مربوط به اخلاق علمی را در هنگام نوشتن متن‌های علمی رعایت کنید. غفلت، بهانه خوبی نبوده و به هیچ‌وجه قابل قبول نیست. در زندگی روزمره هم همین‌طور است. به عنوان مثال اگر در هنگام رانندگی، حداکثر سرعت مجاز را رعایت نکنید و بعد از دستگیری بهانه بیاورید که تابلوی نشان‌‌دهنده حداکثر سرعت را ندیده‌اید، باز هم مجرم هستید؛ چون باید قبل از رانندگی، با قواعد راهنمایی و رانندگی آشنا می‌شدید.

چرا این‌قدر دزدی علمی، جدی گرفته می‌شود؟

موسسه‌ها و دانشگاه‌ها برای اینکه نشان دهند مدارکی که ارایه می‌دهند، معتبر و قانونی هستند، باید با دزدی علمی و انواع دیگر تقلب علمی مبارزه کنند. اگر مدرکی را از راه تقلب به دست آورده باشید، معنی‌اش این است که آن را به خاطر دانش لازم و کار سخت به دست نیاورده‌اید؛ پس مدرک‌تان، غیرقانونی اعلام می‌شود؛ اما بعد از آن، سوال مهمی برای همه پیش می‌آید که نکند تمام مدارک این موسسه یا دانشگاه، بی‌اعتبار و غیرقانونی باشد؛ بنابراین اگر موسسه یا دانشگاه اجازه دهد که یک فرد متقلب بدون مجازات رها شود، تمام مدارک دیگر آن‌ها زیر سوال می‌رود و لذا اعتبارش خدشه‌دار می‌شود؛ پس دانشگاه‌ها مجبورند که قواعد سخت‌گیرانه‌ای را در این زمینه اعمال کنند.

چطور می‌توانم از دزدی علمی جلوگیری کنم؟

اگر تمام توصیه‌ها و نکات موجود درباره نحوه صحیح ارجاع دادن به منابع، جمله‌بندی دوباره (paraphrasing) و استفاده ناچیز از نقل‌ قول را رعایت کنید، آنگاه قادر خواهید بود که از دزدی عمدی جلوگیری کنید. با این حال، از آنجایی که ممکن است به طور غیرعمد، مرتکب دزدی علمی شوید (مانند حالتی که مطلبی را در جایی خوانده باشید و جای آن را فراموش کرده باشید و از آن در نوشته‌تان طوری استفاده کنید که گویی ایده خودتان بوده است)، راه‌هایی برای جلوگیری از این دزدی علمی وجود دارد: به عنوان مثال نرم‌افزارها و سایت‌های رایگانی وجود دارند که نوشته شما را چک می‌کنند و آن را با پایگاه داده خود که از نوشته‌های دیگران تشکیل شده است یا کتاب‌ها و مطالب روی اینترنت مقایسه می‌کنند و در صورت پیدا کردن هر گونه تشابهی آن را نمایش می‌دهند.

دزدی علمی چطور کشف می‌شود؟

در گذشته، به خاطر محدود بودن ارتباط بین داوران و ویراستان ناشران و مجلات مختلف و نیز نبود نرم‌افزارها و سرویس‌های آنلاین گفته‌شده در بالا، کشف دزدی علمی بسیار مشکل بود؛ اما امروزه موسسات آموزشی، دانشگاه‌ها، ناشران و مجلات علمی، مشترک نرم‌افزارها و سرویس‌های آنلاین کشف تقلبی هستند که خط به خط نوشته‌ها و مقاله‌ها را با نوشته‌ها، مقاله‌ها و کتاب‌های قبلی مقایسه می‌کنند. در این سرویس‌ها نه تنها تمام جمله‌ها مقایسه می‌شوند، بلکه درصد مشابهت آن‌ها با محتوای موجود در بایگانی این سرویس‌ها نیز مشخص می‌شود؛ بنابراین اگر جمله‌ای از یک جایی کپی شده باشد که یک یا دو تا از کلمه‌های آن تغییر کرده باشند، باز هم این سرویس‌ها آن را تشخیص می‌دهند. سپس داوران، نتایج حاصل از این اسکن  را کنترل می‌کنند؛ اگر مطالب مشابه پیداشده، جمله‌های عمومی و یا نقل قول باشند، نادیده گرفته می‌شوند. در غیر این صورت، از نویسنده مطلب می‌خواهند توضیح بدهد که چرا چنین نوشته مشابهی ارایه داده است. البته نباید فراموش کرد که گاهی ممکن است این تشابه، به صورت تصادفی به وجود آمده باشد. در این صورت نویسنده باید با استفاده از یادداشت‌ها، پیش‌نویس‌ها و دیگر شواهد مربوط به نوشته موردنظر، این وضعیت را ثابت کند.

در نوشته‌های بعدی این وبلاگ، باز هم  درباره مسایل مربوط به دزدی علمی خواهم نوشت. اگر می‌خواهید از انتشار این نوشته‌ها باخبر شوید، می‌توانید به طور رایگان، مشترک خوراک «پانویس» و یا مشترک ای‌میلی «پانویس» شوید. دقت داشته باشید که برای فعال‌سازی این اشتراک، باید ای‌میلی که از طرف وبلاگ برای‌تان فرستاده می‌شود را تأیید کنید.

منبع: +
لینک ثابت: https://panevis.ir/?p=1135

سرمایه‌گذاری روی بیت‌کوین